Πώς το VAR έχει επηρεάσει το ποδόσφαιρο μέχρι σήμερα και μερικές αστείες στιγμές του

Σύμφωνα με στατιστικές, κατά τη διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, οι διαιτητές πρέπει να λάβουν στα γρήγορα περίπου 130 αποφάσεις. Είναι φανερό ότι το ρίσκο να γίνουν λάθη είναι υψηλό και αυτό μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο στο τελικό αποτέλεσμα ενός αγώνα. Ορισμένοι μάλιστα παράγοντες, όπως το φαινόμενο της δυσκολίας αντίληψης της θέσης ενός αντικειμένου ενώ ταυτόχρονα συμβαίνει κάτι άλλο (ονομάζεται flash lag ), ο θόρυβος υποβάθρου (ο θόρυβος του περιβάλλοντος δηλαδή), τα σχόλια των παικτών ή η κόπωση, μπορούν να οδηγήσουν τους διαιτητές σε κακές αποφάσεις. 

Η εισαγωγή του VAR (Video Assistant Referee) στους κανόνες του ποδοσφαίρου από τη Διεθνή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (FIFA) το 2018, ήταν ίσως η μεγαλύτερη αλλαγή που έγινε στους κανονισμούς και την εικόνα του σύγχρονου ποδοσφαίρου. Από το Μουντιάλ του 2018 και μετά, το ποδόσφαιρο μπήκε σε μια νέα εποχή, όπου η τεχνολογία παρεμβαίνει ανάμεσα στο ένστικτο και την αντίληψη του διαιτητή και στην ωμή και ακατέργαστη ένταση του γηπέδου. 

Η φιλοσοφία της τεχνολογίας VAR είναι “ελάχιστη παρέμβαση, μέγιστο όφελος” . Το VAR δηλαδή πρέπει να βοηθά στην αξιολόγηση της λήψης αποφάσεων του βασικού διαιτητή μέσω βίντεο, το οποίο δείχνει τέσσερις καταστάσεις: γκολ, πέναλτι, περιπτώσεις κόκκινης κάρτας, περιπτώσεις λανθασμένης ταυτοποίησης παίκτη. Αν και είναι μία τεράστια βελτίωση για το ποδόσφαιρο, είναι ένα αμφιλεγόμενο σύστημα διότι κάποιοι το βλέπουν ως εγγύηση δικαιοσύνης, ενώ άλλοι ως “δολοφόνο” του ρυθμού και του αυθορμητισμού. Τι λένε όμως τα δεδομένα και τα παραδείγματα από τις μεγάλες διοργανώσεις;

Τα νούμερα: έγινε το ποδόσφαιρο πιο “δίκαιο”;

Έχουν δημοσιευτεί αρκετές μελέτες που επιτρέπουν την αξιολόγηση της επίδρασης του συστήματος VAR στη Serie A της Ιταλίας, στη La Liga της Ισπανίας, στην Bundesliga της Γερμανίας και στη Super League της Κίνας. Τα αποτελέσματα όλων αυτών των μελετών δείχνουν παρόμοιες πτυχές:

• Ο αριθμός των φάουλ και των κόκκινων καρτών μειώθηκε.
• Ο συνολικός χρόνος παιχνιδιού, όπως και η διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου ημιχρόνου, αυξήθηκε κατά μέσο όρο κατά 30-120 δευτερόλεπτα. Το δεύτερο ημίχρονο διαρκεί περισσότερο.
• Ο ωφέλιμος χρόνος παιχνιδιού (χωρίς τις διακοπές) μειώθηκε ελαφρώς όταν υπήρχαν περισσότερες παρεμβάσεις του VAR.
• Το VAR μπορεί να οδηγήσει έναν διαιτητή σε αλλαγή απόφασης περίπου μία φορά κάθε 3,29 παιχνίδια.
• Κατά τη σεζόν 2018-19 στη La Liga, το VAR παρενέβη στο 27% των αγώνων, δηλαδή περίπου σε 1 στα 4 παιχνίδια, συνήθως μία φορά ανά αγώνα.
• Σύμφωνα με στοιχεία της FIFA από το Παγκόσμιο Κύπελλο 2018, τα ποσοστά ορθών αποφάσεων των διαιτητών αυξήθηκαν από 95% σε 99,32% χάρη στο VAR. Στην Premier League, επίσημα δεδομένα της λίγκας δείχνουν ότι πριν το VAR ήταν σωστές περίπου 82% των διαιτητικών αποφάσεων, ενώ με το VAR το ποσοστό ανέβηκε στο 96%.
• Η προκατάληψη των διαιτητών υπέρ ομάδων υψηλότερης θέσης στην βαθμολογία συνεχίζει να παραμένει, ενώ ο χρόνος των καθυστερήσεων είναι μεγαλύτερος όταν οι καλύτερες ομάδες ηττώνται σε σχέση με όταν προηγούνται.
• Η απόσταση που καλύπτουν οι παίκτες με ταχύτητα άνω των 20 km/h δεν έχει αλλάξει. Ωστόσο, η συνολική απόσταση που διανύουν οι ομάδες μειώθηκε ελαφρώς σε παιχνίδια όπου υπάρχουν παρεμβάσεις VAR.
• Επιστημονικές μελέτες σε Παγκόσμια Κύπελλα και μεγάλες διοργανώσεις δείχνουν ότι, μετά την εισαγωγή του VAR, τα οφσάιντ μειώθηκαν και τα πέναλτι αυξήθηκαν, καθώς οι διαιτητές έχουν πλέον την «ασφάλεια» του βίντεο και καταλογίζουν περισσότερες παραβάσεις μέσα στην περιοχή.

Συμπέρασμα: Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η εφαρμογή του VAR στο υψηλού επιπέδου ποδόσφαιρο δεν έχει μεταβάλει σημαντικά το παιχνίδι. Αν και σε επίπεδο “ωμών αριθμών”, το VAR βοήθησε να γίνονται λιγότερα λάθη στις κρίσιμες φάσεις, για κάποιους ίσως χρειάζεται επανεξέταση και βελτίωση των κριτηρίων και της χρήσης της τεχνολογίας, ώστε να περιοριστεί ακόμη περισσότερο η επίδρασή της σε ό,τι συμβαίνει στο γήπεδο.

Πώς επηρέασε την τακτική και το στυλ παιχνιδιού

Η ύπαρξη VAR επηρεάζει και το πώς παίζουν οι ομάδες.

• Περισσότερη προσοχή στο μαρκάρισμα μέσα στην περιοχή
• Μείωση ύπουλων και εκτός φάσης χτυπημάτων
• Ακριβέστερη γραμμή οφσάιντ λόγω ημι-αυτόματων συστημάτων
• Λιγότερα “βρώμικα” κόλπα στα στημένα

Φαίνεται πως εφαρμογή του VAR έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι ομάδες κινούνται και αμύνονται μέσα στο γήπεδο, καθώς η συνεχής παρουσία των καμερών και του συστήματος VAR οδηγεί σε μεγαλύτερη προσοχή στα μαρκαρίσματα μέσα στην περιοχή, σε περιορισμό των ύπουλων χτυπημάτων εκτός φάσης και σε πιο αυστηρή τήρηση της γραμμής του οφσάιντ χάρη στα ημι-αυτόματα συστήματα που καταγράφουν κάθε λεπτομέρεια. Παράλληλα, τα στημένα έχουν γίνει πιο “καθαρά”, καθώς τα τραβήγματα και οι κρυφές λαβές εντοπίζονται πλέον εύκολα από τις κάμερες. Όλα αυτά συνθέτουν ένα παιχνίδι που, ενώ παραμένει έντονο, απαιτεί μεγαλύτερη πειθαρχία και προσοχή από τους παίκτες.

Τα αρνητικά: ρυθμός, συναισθήματα, εμπιστοσύνη

Παρότι τα στατιστικά δείχνουν βελτίωση στην ακρίβεια, η σχέση VAR - φιλάθλων δεν είναι καθόλου ρομαντική.

Σκοτώνει τη στιγμή του γκολ; Το μεγαλύτερο παράπονο είναι ότι η χαρά του γκολ καθυστερεί. Οι φίλαθλοι πολλές φορές δεν ξέρουν αν μπορούν να πανηγυρίσουν αμέσως ή πρέπει να περιμένουν το “VAR check”. Αυτό αλλάζει τη συναισθηματική εμπειρία του αγώνα.

Διακοπές, καθυστερήσεις και διακεκομμένος ρυθμός

Σε αρκετά ματς βλέπουμε μεγάλες καθυστερήσεις σε ελέγχους πέναλτι ή οφσάιντ, με τον διαιτητή να στέκεται στο γήπεδο περιμένοντας απόφαση ή να τρέχει στο on-field monitor. Αυτός είναι ο λόγος που σύμφωνα με μελέτες αναφέρεται ότι η συνολική διάρκεια ενός αγώνα έχει αυξηθεί και ότι ο ρυθμός διακόπτεται πιο συχνά.

Η γκρίνια …καλά κρατεί

Ακόμα και με το VAR, οι διαφωνίες και οι γκρίνες δεν εξαφανίστηκαν απλώς άλλαξαν μορφή. Αυτό που πριν ήταν  “ο διαιτητής δεν το είδε καλά” μετασχηματίστηκε σε  “το είδαν ΟΛΟΙ σε replay και πάλι έδωσαν λάθος απόφαση”. Χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν κάθε εβδομάδα στην τηλεόραση και στα κοινωνικά δίκτυα υπάρχουν έντονες αντιδράσεις για αποφάσεις που βασίστηκαν στο VAR, με …”τηλε-δικαστές”, σχολιαστές και φιλάθλους να μιλούν για ασυνέπεια και “κλοπή αποτελέσματος” εξαιτίας φάσεων που ελέγχθηκαν με VAR.

Αστείες ιστορίες με το VAR

Παρόλο που το VAR συχνά προκαλεί νεύρα, έχει χαρίσει και μερικές πραγματικά αστείες στιγμές, που έγιναν viral και συζητήθηκαν σε όλο τον κόσμο.

Το VAR και τα σουβλάκια

Προφανώς, θα ξεκινήσουμε με ένα δικό μας, ελληνικό αστείο συμβάν που έγινε viral τις πρώτες αγωνιστικές υιοθέτησης του συστήματος από την Super League.    Το περιστατικό με τα… σουβλάκια στο VAR στη Λαμία έγινε viral γιατί η εικόνα έδειχνε κάποιον να μπαίνει στο van λίγο πριν τη σέντρα κουβαλώντας σακούλες με φαγητό, δίνοντας την εντύπωση ότι ο delivery μπήκε «ζωντανά» μέσα στον χώρο των διαιτητών. Το γεγονός προκάλεσε παγκόσμιο “χαβαλέ” και παρουσιάστηκε σαν μια «ελληνική» κωμωδία στην πρεμιέρα του VAR. 

Στην πραγματικότητα όμως, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, ο άνθρωπος αυτός δεν ήταν delivery, αλλά ο υπεύθυνος παραγωγής (co-ordinator), ο οποίος είχε διαπίστευση και δικαίωμα εισόδου. Απλώς παρέλαβε τα σουβλάκια επειδή η παραγγελία είχε αργήσει και δεν ήθελε να μείνουν εκτεθειμένα έξω από το van. Το αστείο ξεκίνησε επειδή ο κόσμος πίστεψε ότι οι διαιτητές… έτρωγαν σουβλάκια πριν τον αγώνα, ενώ στην πραγματικότητα το φαγητό προοριζόταν για διάλειμμα πριν τη σέντρα και καταναλώθηκε πολύ αργότερα. 

Η παρεξήγηση και η ατυχής εικόνα διογκώθηκαν λόγω της ζωντανής τηλεοπτικής μετάδοσης, αλλά τελικά επρόκειτο για ένα απλό οργανωτικό λάθος και ένα «φάουλ», όπως ειπώθηκε, επειδή το van έπρεπε κανονικά να παραμείνει κλειδωμένο.

Οι φίλοι της Νότιγχαμ που… “λάδωναν” τον διαιτητή

Σε αγώνα της Νότιγχαμ Φόρεστ με τη Σαουθάμπτον στο Σίτι Γκράουντ, την ώρα που ο διαιτητής έκανε έλεγχο στο VAR για πιθανό γκολ, οι φίλαθλοι πίσω από το μόνιτορ άρχισαν να κουνάνε πιστωτικές κάρτες και πορτοφόλια προς τον Άντονι Τέιλορ, σαν να τον «λαδώνουν» για να μετρήσει το γκολ. Η σκηνή έγινε viral και παρουσιάστηκε από τα διεθνή media ως μία από τις πιο αστείες αντιδράσεις στο VAR. Το γκολ τελικά ακυρώθηκε για οφσάιντ, όμως το στιγμιότυπο έκανε τους πάντες να γελάσουν.

Όταν η φωτιά… έσβησε το VAR

Σε αγώνα της Πρέμιερ Λιγκ ανάμεσα στην Τότεναμ και τη Νότιγχαμ Φόρεστ, το κεντρικό VAR hub στο Στόκλεϊ Παρκ χρειάστηκε να εκκενωθεί λόγω συναγερμού πυρκαγιάς. Για λίγα λεπτά το δεύτερο ημίχρονο συνεχίστηκε χωρίς VAR, μέχρι οι διαιτητές να επιστρέψουν στη θέση τους. Οι φίλαθλοι στα social σχολίαζαν με χιουμοριστική διάθεση ότι «επιτέλους είδαμε λίγο ποδόσφαιρο χωρίς VAR, ούτε φωτιές, ούτε γραμμές οφσάιντ!» Οι “γελοίες” γραμμές οφσάιντ και τα compilation videos με αστείες στιγμές

Διάφορες ιστοσελίδες και λογαριασμοί κοινωνικών δικτύων συγκεντρώνουν κάθε λίγο τις πιο “απίθανες” και αστείες στιγμές όπως φάσεις που ακυρώθηκαν για χιλιοστά (για μία μύτη παπουτσιού, άκρο ώμου, ένα παπούτσι πιο μπροστά) κλπ.  Τέτοια compilation άρθρα και βίντεο δείχνουν πώς ο κόσμος γελάει και εκνευρίζεται ταυτόχρονα με τις τεχνολογικές επεμβάσεις: